عوامل ایجاد قساوت قلب از دیدگاه روایات(1)

بسیار پیش آمده که خبری در ستون حوادث بسیار ما را متاثر کند و شدت شقاوت و سنگدلی مجرم آن حادثه، تا مدتها باعث بهت ما گردد. اما چیزی که کمتر بدان توجه میشود علل این حوادث است. مسلما هیچ کودکی در زمان تولد جانی و قاتل به دنیا نیامده ولی چرا دست به چنین اعمال جنون آمیزی می زند؟ و حتی شاید گاهی نیازمندی نیاز به کمک داشته باشد و یا حتی سالمند و یا نابینایی سرگردان بخواهد از خیابان عبور کند و افراد زیادی بی تفاوت از کنار آنها گذر کنند و یا مادری در کنج خانه سالمندان بغض آلود، چشمش به در سفید شود و تنها آرزویش دیدن بچه هایش باشد. با دیدن این صحنه های ناراحت کننده با خود میگوییم انسان ها چطور می توانند با آنها چنین رفتار کنند. و هزاران مثال های تلخ دیگر که متاسفانه اصلا کم نیستند. 

در این گفتار موجز سعی شده از دیدگاه روایات به بررسی علل «قساوت قلب» یا بعبارتی «سنگدلی» پرداخته شود. امام صادق علیه السلام می فرمایند: خدا را کیفرهائى است در دلها و بدنها، چون تنگى در معیشت، و سستى در عبادت، و هیچ کس را کیفرى چون سنگدلى نداده ‏اند.

1.گناه و معصیت

این عامل از اصلی ترین عوامل قساوت قلب محسوب میشود. حضرت علی علیه السلام میفرمایند: چشم ها[از اشک] خشک نمیشوند، مگر به دلیل سنگدلی و دل ها سخت نمیشود، مگر به سبب زیادی گناهان. توضیح اینکه شخصی که مرتبا مرتکب گناهان میشود، هر لحظه از رحمت خداوند دورتر شده و قلبش سیاه تر میگردد. گناه برای روح بمثابه ی میکروب و عفونت برای بدن میباشد. گناه زیاد و بدون توبه مانند گسترش عفونت در بدن است که اگر از آن جلوگیری نشود به مرگ بدن میزبان خواهد انجامید. با این تفاوت که مرگ روح بسیار ناگوارتر و وحشتناک تر از مرگ روح خواهد بودو میتوان گفت که اصلا قابل قیاس نیست.

2.غفلت از ذکر خدا

انسان ها معمولا هر لحظه به سمتی گرایش دارند و توجهشان به سمت خاصی است. انسان اگر به معنویات توجه کند مسلما این توجه باعث کمالش خواهد شد ولی اگر به خواهش و هواهای نفسانی توجه کند روح خود را تیره تر کرده است. خداوند به حضرت موسی علیه السلام فرمود: ای موسی! به زیادی مال شاد مشو، و ذکر مرا در هر حالی وامگذار؛ زیرا زیادی مال گناهان را فراموش سازد و ترک کردن ذکر من دل ها را سخت میکند. امام محمد باقر علیه السلام میفرمایند: مبادا غفلت ورزی که در آن، سنگدلی است.

3.ارتباط و همنشینی با افراد ناصالح

روانکاوان و روانشناسان به تاثیر گذاری محیط و اطرافیان در شخص اذعان دارند و بر آن صحه میگذارند به طوری که بسیاری از افراد آن را بارها تجربه کرده اند.در روایات زیادی از مجالست دنیاطلبان و گناهکاران نهی شده است. در روایتی از هم نشینی از افراد هرزه گوی تبهکار نهی شده و دلیل آن را چنین میفرماید: این افراد، کارشان را نیک جلوه میدهند و دوست دارند که انسان همانند آنان شود و در امور دنیایی و آخرتی کمکی به انسان نمیکنند. نزدیک شدن به این افراد باعث جفا کاری و قساوت قلب است و ورود و خروج بر آنان، باعث ننگ میشود.

4.آرزوهای طولانی و نامعقول

در حدیثی قدسی خداوند به حضرت موسی فرمود: ای موسی! در دنیا آرزوی خود را دراز مکن که دلت سخت میشود و سخت دل، از من دور است.

5.زیادی مالی که باعث دلمشغولی وغفلت شود.

همانطور که کسب مال باید از راه حلال باشد، باید صرف آن نیز در راه حلال باشد. از طرف دیگر مال زیاد مسئولیت زیادی را نسبت به آن دربردارد. بعنوان مثال حرص به جمع آوری اموال و بی اعتنایی به نیازمندان باعث بی تفاوتی نسبت به مشکلات دیگران خواهد شد و قساوت قلب نتیجه آن خواهد بود.

خداوند خطاب به حضرت موسی فرمود: ...ای موسی! ... به کسی به سبب زیادی مالش غبطه نخور! زیرا با زیادی مال، گناهان به سبب [ادا نکردن] حقوق واجب، زیاد میشود... به همین علت است که در روایت آمده: ای مردم! ... بدانید زیادی مال ، باعث فاسد شدن دین و سبب سنگدلی است... 

6.پرخوری

ادامه دارد ان شاء الله ... 

توبه(بخش اول)

نکته: در چند پست سعی میکنیم به طور خلاصه به بررسی  توبه و راه خلاصی از گناه به صورت مرحله به مرحله بپردازیم، ان شاء الله خداوند توفیق عمل به آن را به همه ما عنایت فرماید.

نگاهی به روایات:

قال رسول الله صلی الله علیه و آله: هیچ صبحی طلوع نمیکند و هیچ شامی شفق غروب نمی نماید مگر اینکه دو فرشته به چهار ندا جواب یکدیگر را میدهند. یکی از ایشان میگوید که: کاش این خلق آفریده نمیشدند؛ و دیگری میگوید که: ای کاش که چون آفریده شدند میدانستند که از برای چه آفریده شدند. باز اولی میگوید: ای کاش، حال که ندانستند از برای چه آفریده شدند هر قدری که میدانستند به آن عمل میکردند. باز دومی می‌گوید که: ای کاش، چون به آنچه دانستند و عمل نکردند توبه میکردند از آنچه کرده اند.

امام صادق علیه السلام: هیچ رگی در بدن نمی جهد و هیچ مصیبتی و دردسر و مرضی نیست مگر بواسطه گناهی که صادر شده است.

و باز فرمودند: به درستی که بنده گناه میکند پس به سبب آن از نماز شب محروم میگردد و به درستی که عمل بد، زودتر بر صاحب خود اثر میکند از کارد در گوشت

توبه چیست؟ و رکن های آن کدام است؟ چطور می توان توبه کامل کرد و آن را نشکست؟

(ادامه دارد)

 "ضد اشتباه:Anti Error "

از پارس مستانه تا قلاده جاهلانه(2)

در پست اول دلیل موافقین با بکار بردن کلماتی مثل کلب و سگ را بررسی کردیم، اکنون دلایل مخالفین را ذکر میکنیم:

کلب و سگ بودن برای اهل بیت (از پارس مستانه تا قلاده جاهلانه!)(1)

در این پست عمده دلایل موافقین و مخالفین را بررسی میکنیم و قضاوت منصفانه ونهایی را به عهده خواننده عزیز وامیگذاریم:

موافقین:

دلیل روایی:

قال علی علیه السلام:

طوبی لمن عیشه کعیش الکلب، ففیه عشرة خصال فینبغی ان یکون کلها للمؤمن 

خوشا بحال کسی که زندگیش چون زندگی سگ باشد. در این حیوان ده خصلت است که مومن به داشتن آنها سزاوار است

الاول: لیس له مقدار بین الخلق و هو حال المساکین 

اول: آنکه سگ را در میان مردمان قدری نیست و این حال مسکینان است.

الثانی: ان یکون فقیرا لیس له مال و لا ملک و هو صفة المجردین 

دوم: آنکه مالی و ملکی ندارد و این همان صفت مجردین است

الثالث: لیس له مأوی معلوم و الارض کلها له بساط و هو من علامات المتوکلین 

سوم: آنکه او را خانه و لانه ای معین نیست و همه زمین بساط اوست واین علامت متوکلان است. 

الرابع: ان یکون اکثر اوقاته جائعا و هم من دأب الصالحین 

چهارم: آنکه اغلب اوقات گرسنه است و این عادت صالحان است 

الخامس: إن ضربه صاحبه مأة جلدة لا یترک بابه و هو من علامات المریدین 

پنجم: آنکه اگر صد تازیانه از صاحب خود بخورد در خانه او را رها نمی کند واین صفت مریدان است. 

السادس: لا ینام من الیل الا الیسیر و ذلک من اوصاف المحبین 

ششم: آنکه شب هنگام بجز اندکی نمی خوابد و این از اوصاف محبین است 

السابع: انه یطرد و یجفی فیجیب و لا یحقد و ذلک من علامات الخاشعین 

هفتم: آنکه رانده می شود و جفا می بیند لکن چون بخوانندش بدون دلگیری باز می گردد و این از علامات خاشعین است 

الثامن: رضی بما یدفع صاحبه من الاطعمة و هو حال القانعین 

هشتم: آنکه به اضافه طعام صاحبش راضی است و این حال قانعین است 

التاسع: اکثر عمله السکوت و ذلک من علامات الخائفین 

نهم: آنکه بیشتر اوقاتش خاموش است و این از علامات خائفین است 

العاشر: اذا مات لم یبق منه المیراث و هو حال الزاهدین

دهم: آنکه چون بمیرد میراثی بجای نگذارد و این حال زاهدان است.

و دلیل دیگر: اشعار منسوب به بعضی علما

بررسی روایت:

اولا، این روایت فاقد هر گونه سند رواییست حتی سلسله سند متصل ضعیف هم ندارد و صاحب کتاب لیالی الاخبار آن را بدون سند نقل کرده، پس اولا این روایت نمیتواند حجت باشد

و ثانیا، بر فرض قبول این روایت، این حدیث در مقام بیان صفات نیکوی سگ است که شخص در پی کسب این صفات باشد و اصلا منظور این روایت این نیست که شخص خود را سگ بداند یا مثلا قلاده ببندد تا آن صفات نیکو را کسب کند!

مثلا پیامبر اکرم فرموده اند:

من بچه ها را به دلیل پنج صفت دوست دارم اول آنکه بسیار گریه می کنند و دیده گریان کلید بهشت است (یعنی گریه از خوف خدا را در زندگی زیاد کنی)

دوم آنکه با خاک بازی می کنند (یعنی تکبر و خودپسندی در آنها نیست و در بند القاب و اشخاص نیست)

سوم آنکه با یکدیگر دعوا می کنند ولی زود آشتی کرده و کینه به دل نمی گیرند

چهارم، چیزی برای فردا ذخیره نمی کنند (چون آرزوی دور و دراز و طمع طولانی ندارند)

پنجم، خانه می سازند و سپس خراب می کنند (دلبسته و وابسته به امور دنیوی نیستند)

آیا میتوانیم از فردا خودمان را مثل کودکان کنیم و در کوچه و بازار خاک بازی کنیم یا قاقا لیلی دست بگیریم چون پیامبر کودکان را دوست دارند!

هیچ موجودی در عالم فاقد صفات خوب یا ویژگیهای پسندیده نیست مثلا سفارش شده علم را بیاموزید حتی از عالم کافر، منظور این است که علم را از او یاد بگیرید نه اینکه کفر او را یاد بگیرید و خود را شبیه او کنید!

اما دلایل مخالفین:

ان شاء الله در پست بعدی به این دلایل خواهیم پرداخت...